A bioquímica e microbióloga francesa Emmanuelle Charpentier e a profesora de química e bioloxía molecular estadounidense Jennifer Doudna son as gañadoras do premio Princesa de Asturias de Investigación Científica e Técnica polas súas contribucións para poder editar os xenomas e manipular os ácidos nucleicos. As dúas premiadas competían este ano polo galardón co bioquímico español Carlos López Otín, ou técnicos como o cofundador de Apple,Steve Wozniak, entre outros candidatos. En total, presentáranse 28 candidaturas dende 16 países a esta trixésimo quinta edición dos galardóns, que por primeira vez se conceden baixo o nome de Princesa de Asturias. 
O galardón está dotado cunha escultura deseñada por Joan Miró -símbolo representativo do galardón-, así como por 50.000 euros en metálico, un diploma e unha insignia. O pasado ano recibiron este galardón o químico valenciano Avelino Corma e os estadounidenses Mark E. Davis e Galen D. Stucky pola súa contribución ao desenvolvemento de novos materiais que permitiron reducir as emisións contaminantes, crear novos fármacos ou mellorar alimentos, entre outras aplicacións.
O legado verde de Río 2016.
A paisaxe natural de Río foi declarada Patrimonio da Humanidade pola Unesco polo seu poderoso arsenal de praias, verdes montañas, illas e lagoas. Pero detrás da postal das praias idílicas de Copacabana e Ipanema hai outras, non moi lonxe, nas que as augas son de cor negra, con bacterias que doadamente poderían provocar hepatite A e B ou diarrea no mellor dos casos. A xoia da coroa é a KPC, unha superbacteria resistente á maioría de antibióticos.
Parque de Flamengo.
Dende que Sydney acolleu no ano 2000 «os primeiros Xogos Verdes da Historia», o Comité Olímpico Internacional (COI) esixe ás cidades que organicen unhas Olimpíadas sostibles. A promesa estrela da candidatura de Río foi precisamente limpar o 80% da baía e deixala lista para as probas de vela. Pero a día de hoxe apenas se fixo nada. Necesitaranse máis de 20 anos para descontaminala.
Se o panorama na baía é desolador, a situación no futuro porto olímpico non é máis prometedora. A Mariña da Glória é a día de hoxe un lugar no que repousan barcos de recreo, pero xa empezaron as obras para triplicar a súa capacidade e convertelo nun gran porto con capacidade para 655 embarcacións. Para iso, talláronse máis de 300 árbores do Parque de Flamengo, un xardín histórico deseñado por Burle Marx que viría a ser o Central Park de Río de Janeiro. Os ecoloxistas falan de crime ambiental mentres as escavadoras preparan o terreo para os restaurantes e as tendas de luxo.
Obras para a creación das sedes olímpicas.
O alcalde de Río de Janeiro, Eduardo Paes, adoita falar dos Xogos de Barcelona de 1992 como modelo a seguir, pero remarca que en Río o legado será aínda maior. Parte dese legado que quedará na cidade é un campo de golf -o golf volve ser deporte olímpico en Río 2016- que estivo no centro da polémica dende o seu nacemento. O campo, que xa loce un céspede relucente, estase a rematar de construír xunto á reserva natural de Marapendi, unha área de lagoas e manglares pegada ao mar e protexida dende hai anos. Entre os seus ilustres habitantes hai especies en perigo de extinción como o caimán de colo amarelo ou a bolboreta de praia. A pregunta que se fan dende as asociacións de ecoloxistes é: «¿Pero quién demonios juega al golf en Río de Janeiro?».
As máquinas poderían rebelarse contra a humanidade en 100 anos.
Ademais de ser un dos físicos máis brillantes do noso planeta, Stephen Hawking é coñecido tamén por non se andar con medias tintas á hora de dicir aquilo que rolda a súa cabeza. Isto fai que, en moitas ocasións, a controversia estea asegurada.
Se hai pouco incendiou a rede ao afirmar que «o universo non necesitou axuda de Deus para nacer», agora volveu causar un gran balbordo ao sinalar que, dentro de aproximadamente un século, as máquinas serán máis intelixentes que os seres humanos e suxeriu que poderían rebelarse contra os seus creadores.
Así o sinalou Hawking, segundo explica a Web especializada «Techworl», no evento Zeitgeist 2015 de Londres: «Os ordenadores superarán os seres humanos grazas á súa Intelixencia Artificial nalgún momento dentro dos próximos 100 anos. Cando iso suceda, necesitaremos asegurarnos de que teñen uns obxectivos e ideas similares aos nosos».
Desta forma, o científico subliñou unha idea que xa sinalou a principios deste ano cando -xunto ao físico sudafricano de 34 anos Elon Musk- sinalou que lle preocupaba o desenvolvemento descontrolado da Intelixencia Artificial (IA) das máquinas.
«O noso futuro é unha carreira entre o crecente poder da tecnoloxía e a sabedoría coa que a usamos. A curto prazo, a xente está preocupada por quen controla a IA. A longo prazo, teremos que preocuparnos por se poderemos controlala».
Neste sentido, e a pesar de que a día de hoxe estamos rodeados de intelixencia artificial, Hawking afirmou que é partidario de que a humanidade se asegure de que a tecnoloxía non crece máis alá do control dos humanos de forma segura.
Nanopartículas de silicio melloran a eficacia das vacunas contra o cancro.
A eficacia de vacinas contra o cancro podería mellorar de forma espectacular se se cargan os antíxenos do cancro en micropartículas de silicio. O estudo que se publica en «Cell Reports» demostra que as micropartículas cargadas cun antíxeno, HER2, non só protexen o antíxeno da destrución prematura, senón que tamén estimulan o sistema inmune para recoñecer e atacar as células cancerosas que sobreexpresan o antíxeno HER2.
As vacinas contra o cancro, ou inmunoterapia, están deseñadas para activar o sistema inmunolóxico dun paciente para que ataque máis forza contra as células cancerosas e son unha das áreas máis prometedoras para o tratamento de tumores. Actualmente xa hai algunhas aprobadas para o melanoma, o cancro de próstata e cancro de pulmón e hai decenas de ensaios clínicos activos que as están a avaliar.
E o éxito do tratamento parece residir nas micropartículas de silicio poroso. Estudos ‘ in vivo’ e ‘ in vitro ‘ confirmaron que as micropartículas lograban unha resposta inmune innata forte e sostida nas zonas de maior actividade e crecemento tumoral. Esta nova terapia podería ser un paso importante no tratamento do cancro de mama, para o que non hai actualmente ningunha vacina aprobada.
Non obstante, as vacinas contra HER2 non tiveron o éxito desexado. Crese que é posible que a causa deste fracaso sexa que as vacinas non puideron entregar de forma eficiente a vacina ou que se xerou unha resposta inmune pobre no tumor, ademais doutros factores. Agora demostrouse que a vacina con micropartículas de silicio poroso non só é o suficientemente potente como para desencadear a morte celular do tumor, senón que tamén modifica o microambiente tumoral dun xeito que favorece o tratamento de tumores.
O paxaro máis vello do mundo.
Nas descomunais escalas do tempo xeolóxico atrasar a orixe das aves en seis millóns de anos pode parecer unha miudeza, pero ese é xusto o lapso que nos levou aos humanos distinguirnos de algo parecido a un chimpancé, o que non é exactamente un detalle sen importancia. Dous fósiles achados en China acaban de revelar que os paxaros propiamente ditos son seis millóns de anos máis antigos do que cría: remóntanse aos albores do cretácico, a era dos grandes dinosauros carnívoros que adoitan saír nas películas.
Os dous fósiles definen a nova especie Archaeornithura meemannae (na ilustración), unha curiosa ave zancuda que, provisionalmente polo menos, debe considerarse o paxaro máis vello do mundo. Pertence á familia dos Ornithuromorpha, Ming Wang e os seus colegas da Academia China de Ciencias en Beijing presentan o seu achado en Nature Communications.
Naquela época, non obstante, os Ornithuromorpha non eran as únicas aves. Compartían o ceo cretácico con outra gran familia, os Enantiornithes. Pero curiosamente, extinguíronse todos ao mesmo tempo que os dinosauros, hai 66 millóns de anos.
Esa grande extinción, asociada ao impacto dun meteorito xigantesco e unha serie de erupcións volcánicas, marca o final do cretácico e a orixe dun novo mundo en que os mamíferos empezamos a dominar a terra firme. A extinción masiva non só varreu do mapa aos dinosauros e ás aves con dentes, senón tamén á metade das demais especies vivas da época, nun dos episodios xeolóxicos máis violentos da historia do planeta.
Pero o recén descuberto Archaeornithura meemannae é moi anterior a todo iso, e puido datarse en 131 millóns de anos atrás, no cretácico temperán. É unha época da que quedaron moi poucos espécimes de paxaros fósiles. Todas as aves, actuais ou extintas, evolucionaron a partir dos dinosauros na era anterior, o xurásico. Os dous fósiles foron desenterrados na conca de Sichaku, en Hebei, nordés de China. O seu excelente estado permite observar a plumaxe case completa, e as súas adaptacións aerodinámicas ao voo.
O terremoto de Nepal alterou a atmosfera.
O terremoto de magnitude 7,8 que sacudiu Nepal o pasado 25 de abril deixando máis de 7.500 mortos e 14.000 feridos alterou a atmosfera da Terra, segundo revelou a NASA.
O terremoto creou ondas de enerxía que penetraron na atmosfera superior da Terra nas proximidades de Nepal, alterando a distribución de electróns na ionosfera.
As medicións de perturbación foron filtradas mediante o software de procesamento desenvolvido polo Laboratorio de Propulsión da NASA Jet, en California, que mostra as perturbacións de onda na distribución de electróns na ionosfera.
Os científicos cren que os datos que posúen lles poden axudar a desenvolver novos modelos de propagación de ondas, que poderían incluírse en futuros sistemas de alerta temperá contra tsunamis e outros desastres naturais difíciles de predicir.
A NASA, ademais, logrou capturar a primeira imaxe de Nepal tras o terremoto. Os científicos comparárona con outra imaxe de hai un ano e descubriron a magnitude da catástrofe na localidade de Langtang.
Ademais, sinalaron que Langtang aínda é vulnerable a eventos secundarios como deslizamentos de terra, entullos e avalanchas.
Nacer antes de tempo altera as conexións cerebrais.
A incidencia do parto prematuro está a aumentar e sábese que pode conducir a unha variedade de trastornos neurolóxicos e cognitivos que poden arrastrarse na etapa escolar e manterse na vida adulta. Nacer antes das 33 semanas de xestación vinculouse a un maior risco de problemas neurolóxicos, incluídos os trastornos do espectro autista e por déficit de atención.
Un estudo do Kings College de Londres que se publica en PNAS avala a sospeita de que nacer antes de tempo pode alterar a conectividade entre dúas áreas clave do cerebro, a codia cerebral e o tálamo, e podería estar na base dos déficit observados.
O tálamo é unha especie de central de comunicacións, situada nas profundidades do cerebro, pola que pasan case todos os estímulos que chegan á codia cerebral. As conexións entre estas esas dúas rexións do cerebro son esenciais para a función cerebral.
Os bebés nacidos prematuramente teñen menos conectividade entre o tálamo e determinadas áreas da codia cerebral implicadas nas funcións cognitivas superiores. Pola contra, teñen maior conectividade entre o tálamo e unha área da codia sensorial primaria que está involucrada no procesamento de sinais da cara, labios, mandíbula, lingua e garganta.
O desenvolvemento desas conexións nos bebés prematuros parece modulado pola experiencia da súa vida extrauterina. O estudo utiliza imaxes de resonancia magnética funcional para examinar as conexións específicas no cerebro de 66 nenos, 47 dos cales naceron antes das 33 semanas, e eran, polo tanto, de alto risco de deterioración neurolóxica. A seguinte etapa de investigación para o grupo dirixido por Hilary Toulmin será entender como estas conclusións se relacionan coas dificultades de aprendizaxe, concentración e da esfera social que moitos destes nenos experimentan cando crecen.
Terceira erupción do volcán Calbuco.
O volcán chileno retomou a súa actividade e os científicos advirten do risco da chuvia ácida. Despois de varios días de tranquilidade, o Calbuco reactivouse. Situado ao sur de Chile, na rexión de Los Lagos, a columna de gases e cinzas que provocou a erupción este xoves alcanzou unha altura inicial de 3 quilómetros. A súa dirección é o sueste, onde varias localidades sufriron xa as consecuencias das explosións da semana pasada.
A alarma mantense na zona, onde se fixou unha zona de exclusión de 20 quilómetros arredor da base do volcán aínda que polo momento non se ordenaron evacuacións de poboación como aconteceu hai uns días.
Erupción Calbuco 2015.
Unha vulcanóloga que segue de preto a erupción do Calbuco advertiu que existe unha seria ameaza de que haxa chuvia ácida se o material en suspensión que foi expulsado entra en contacto coas precipitacións.
«O cumpleanos de Cheryl»
Un problema de lóxica formulado a estudantes de 14 anos nas Olimpíadas Matemáticas de Singapur conseguiu facer estrago nas redes sociais despois de ser difundido por televisións de distintos países. A proba é en aparencia sinxela, tan só pregunta cal é a data de aniversario dunha tal Cheryl, pero volveu tolos cerebros de todo o mundo de moita maior idade. O texto di o seguinte:
Albert e Bernard preguntan a Cheryl cando é o seu aniversario, pero ela ten un día enigmático, así que en vez de responderlles como o faría calquera decide poñelos nervioso e darlles unha lista con dez posibles datas: 15 de maio, 16 de maio, 19 de maio, 17 de xuño, 18 de xuño, 14 de xullo, 16 de xullo, 14 de agosto, 15 de agosto, 17 de agosto.
Despois, Cheryl dilles por separado a Albert e Bernard o mes e o día, respectivamente. Entón Albert sinala: «Non sei cando é o aniversario de Cheryl, pero sei que Bernard tampouco o sabe». Ao que Bernard responde: «Ao principio non sabía cando era o aniversario de Cheryl, pero agora xa seino». Albert reflexiona e conclúe: «Entón eu tamén sei cando é o seu aniversario».
Se eres capaz de tirar do fío da lóxica e aclararte entón tamén sabes cando é o aniversario de Cheryl. E se non o sabes, aquí tes a solución:
Albert sabe o mes e Bernard o día. Pola primeira afirmación de Albert, sabemos que está seguro de que Bernard non sabe cando é o aniversario. Así que descartamos os meses de maio ou xuño, xa que Bernard sabe o día e os únicos números que non se repiten nas datas posibles son o 19 e o 18. Entón, Bernard di que agora sabe a data do aniversario. Iso permite descartar unha data que leve o 14, porque o número aparece dúas veces, en xullo e en agosto. As datas posibles son o 16 de xullo, o 15 de agosto e o 17 de agosto.
Por fin, na súa última frase, Albert di que se Bernard sabe, entón el tamén. E ten que ser en xullo, porque se fose en agosto non podería estar seguro, xa que podería ser o 15 ou o 17. O resultado é, polo tanto, o 16 de xullo.
Por qué cada vez hai máis miopes?
O número de miopes incrementouse nos últimos anos de forma notable e, para algúns, alarmante. O Libro Branco da Visión, publicado en 2013 pola Federación Española de Asociacións do Sector Óptico España, sostén que na actualidade 25 millóns de españois utilizan lentes ou lentes de contacto.
Algunhas institucións, como o Instituto para a Visión Brien Holden, en Sidney (Australia), vaticinan que ao termo desta década un terzo da poboación mundial podería ser curta de vista. As cifras son elocuentes: indican que algo condena as novas xeracións a usar cristais correctores.
A miopía prodúcese cando o globo ocular é máis longo do normal. Nese caso, a imaxe non se forma na retina, senón antes, e o que chega á retina é unha imaxe borrosa. Ata agora apuntábase á xenética como principal causa deste defecto; non obstante, estudos recentes engaden un factor ambiental: o tempo de exposición á luz natural en idade de crecemento. Nos nenos que están en penumbra diminúe a produción de dopamina, un neurotransmisor que producen, entre outras, as células da retina. Iso ocasiona unha debilidade escleral, provocando que este órgano creza máis do normal e se volva miope.
Nestes tempos en que prima o ocio tecnolóxico, os nenos pasan pouco tempo na rúa. E a clave reside en empaparse de luz. Pasar máis tempo ao aire libre parece o remedio máis efectivo para previr as complicacións visuais.
OBSERVAR PARA ENTENDER 